Kroonjuwelen voor de deur

Overmorgen word ik geïnstalleerd als raadslid voor D66 in Zaanstad. Wat drijft mij hiertoe? Het antwoord is simpel: omdat democratie bij de voordeur begint. Als bestuurslid van de wijkvereniging heb ik al talloze malen meegemaakt dat de gemeente de burgers niet goed genoeg, te laat of zelfs helemaal niet betrekt bij besluitvorming. Wat voor de een de reden was om gedesillusioneerd af te treden als bestuurslid, was voor mij de drijfveer om juist de lokale politiek in te gaan.

Democratie begint bij de voordeur, en de woede en onvrede van de bewoners over “het politieke zooitje” begint ook bij diezelfde voordeur. Dus wil je burgers betrekken bij besluitvorming dan moet je beginnen bij die voordeur, onze eigen straat, het groen, de wipkippen, de hondenpoep en ja, ook de clichématige lantaarnpaal en losliggende stoeptegels.

Alleen dan kan de overheid weer het vertrouwen van de burger terugwinnen. Want de burger, die is boos en voelt zich niet meer serieus genomen. En het vertrouwen win je niet terug door een ver-van-mijn-bed-referendum over de Europese grondwet uit te schrijven die uitmondde in een welles-nietes strijd die niet meer over de inhoud ging. En neem nou de bekendmaking dat Balkenende opnieuw lijsttrekker wordt: “Balkenende heeft in het verleden bewezen dat hij stabiliteit kan brengen, en zal dat in de toekomst weer bewijzen,” aldus CDA partijvoorzitter Van Heeswijk gisteravond. [1] En zo gebeurt het zelfs dat de burger ook de overheid niet meer serieus neemt. De samenleving is niet langer maakbaar, die stuurt zichzelf. [2]

En omdat democratie bij de voordeur begint, moet het vertrouwen dus niet op landelijk niveau teruggewonnen worden maar lokaal, waar nodig gefaciliteerd door nieuwe landelijke wetgeving. De Tweede Kamer verkiezingen komen eraan. Hét moment om de gekozen burgemeester weer op de agenda te zetten.
Wie “gekozen burgemeester” zegt, wordt vaak met opgetrokken wenkbrauw aangestaard, totdat je de vergelijking maakt dat premier Balkenende tevens voorzitter van de Tweede Kamer zou zijn. En is precies wat er in gemeenten gebeurt: de door de Kroon benoemde burgemeester is immers niet alleen voorzitter van B&W maar ook van de gemeenteraad.

De gekozen burgemeester roept tegenwoordig veelal het burgemeestersreferendum in herinnering waarbij twee PvdA heren het tegen elkaar opnamen om het burgemeesterschap in Utrecht. Het referendum werd overigens ongeldig verklaard, de opkomst was nog geen 10%. Dit werd vertaald als signaal van de burgers tegen het referendum. Ik verklaar het eerder als signaal van de burgers tegen de wijze waarop en het gebrek aan keuze.
Dus als iedere partij gelijk met de kandidatenlijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen, tevens een burgemeesterskandidaat voorstelt, dan kan je als burger ieder vier jaar niet alleen je gemeenteraad kiezen maar ook je eigen burgemeester. Dus ook een burgemeester van een lokale partij. Deze burgemeester is daarbij informateur en formateur en zal op een collegeprogramma samenstellen dat gemeenteraadbreed gedragen wordt. De gemeenteraad kiest vervolgens een (technisch) voorzitter uit haar midden.
Wie wil dit niet? En waarom bestaat dit nog niet? Dat komt omdat het te lang een exclusief D66-punt is geweest. Maar het is niet langer meer óns kroonjuweel! Want dit bijna ten grave gedragen kroonjuweel van D66 was telkens weer onderwerp van formatie-onderhandelingen. En even zovele malen sneuvelde de gekozen burgemeester, als wisselgeld of vanwege politiek spel zoals nu precies vijf jaar geleden tijdens de Nacht van Van Thijn.

Als wij als D66 vinden dat het anders kan en anders moet dan moeten we ook dit kroonjuweel teruggeven aan ons allemaal. Ja, ook aan de Wilders stemmers. Uiteindelijk is het ons allemaal om hetzelfde te doen: dat er meer geluisterd wordt naar de burgers. De gekozen burgemeester is daarvoor het middel bij uitstek. De boosheid die voortkomt uit het gebrek aan echt luisteren naar de burger kan en moet omgezet worden naar en brede beweging voor de gekozen burgemeester. Een beweging dwars door alle partijen heen. Vandaar mijn oproep aan alle boze burgers om je stem te laten horen, juist binnen de partij waarop je stemt. Iedere stem telt. Kijk maar naar Rotterdam. Daarnaast raad ik aan om je aan te sluiten bij een politieke partij. Neem contact op met de lokale afdeling en word actief want dit is iets wat door alle partijen heen zal spelen. Het terugwinnen van vertrouwen kan je ook doen door het zelf op de agenda te zetten.

Vijf jaar geleden deed ik hetzelfde: in de nacht van Van Thijn werd ik lid van D66, ruim een jaar geleden werd ik lokaal actief voor D66 en overmorgen word ik geïnstalleerd als raadslid. Voor mij heeft het luisteren naar bewoners en ze echt betrekken bij besluitvorming absolute prioriteit.

Bronnen:
[1] http://www.nrc.nl/binnenland/article2499693.ece/Balkenende_blijft_lijsttrekker_CDA?
[2] Heldeman 2009, p. 41.